Mówi się, że jeśli nauczysz się jeździć na rowerze, nauczysz się tego na całe życie. Jak jednak sprawić, aby pierwszy raz był nie tylko udany, ale i bezpieczny? Nauczyciel jazdy na rowerze LSU, doktor nauk biomedycznych i trener kolarstwa Gintautas Volungevičius zgodził się powiedzieć nam, od czego zacząć naukę jazdy dzieci na rowerze i jaka jest rola rodziców na tymJak nauczyć dziecko jeździć na rowerzeAutor: Patty Chang AnkerAch, pierwsza jazda na rowerze! Radosny moment wejścia w świat nowych doznań. Dla rodziców oznacza to tylko jedno – godziny biegania za brzdącem na rowerku biegowym, asekuracja i delikatne popychanie do nauki. Patrz, jak nasz mały jedzie! Albo i nie...Jeżeli Twoje dziecko jest nerwowe (ALBO Ty jesteś), nauka jazdy na rowerze może być stresująca. Pierwsze próby nauczenia naszych córek jazdy na rowerze zaczęły się od zawodzenia, a skończyły niemal na wyciu (ich i naszym).Przeważnie dzieci są przekonane, że jeśli mają do czegoś talent, nauka przyjdzie im łatwo, więc jeżeli jazda na rowerze im nie wychodzi, stwierdzają po prostu, że zapewne nie są do tego stworzone. W jeździe na rowerze, ale także w życiu, kluczowe jest stawianie czoła wyzwaniom i lękom, przełamywanie dyskomfortu i ćwiczenie, aż nowa umiejętność stanie się nawykiem. Internet obfituje w kursy pod tytułem „Jak nauczyć dziecko jazdy na rowerze”, ale jeśli opanowanie tej sztuki przez Twoje nerwowe dziecko wydaje Ci się nieosiągalne – nie załamuj się. Próby przezwyciężenia swoich lęków i przy okazji wpojenia dzieciom umiejętności kontroli własnych obaw opisałam na łamach mojej książki Some Nerve. Wszyscy w końcu nauczyliśmy się jeździć na rowerze, zyskując przy tym kilka porządnych życiowych lekcji. Oto moich 9 wskazówek dotyczących nauki jazdy na rowerze „dla opornych”:1. Zdobądź pomocWbrew powszechnym wyobrażeniom, że jako rodzicie świetnie sprawdzimy się w roli instruktora, rzeczywistość pokazuje, że skuteczniejszy może okazać się ktoś z i rodzicie dźwigają cały bagaż doświadczeń. Mój mąż jest urodzonym sportowcem. Ja z kolei czułam wielki strach przez jazdą na rowerze i upadkami. Razem stworzyliśmy niedorzeczną zbitkę wyrażeń „No dawaj śmiało!” oraz neurotycznego „Uważaj, zwolnij!”. Kiedy krzyczeliśmy „UWAŻAJ, UWAŻAJ” nasze dzieci słyszały zapewne:„UWAŻAJ BO SIĘ ROZBIJESZ”„DLACZEGO MNIE NIE SŁUCHASZ?!”„TO NIE JEST TRUDNE, CZEGO NIE ŁAPIESZ?”„TO ZDECYDOWANIE ZA TRUDNE… UWAŻAJ!”Z drugiej strony, kiedy nauczyciel, sąsiad, ulubiona ciotka lub przyjaciel wołają „UWAŻAJ” bez wszystkich naleciałości, dziecko słyszy po prostu „UWAŻAJ”. Zapisanie naszych dzieci do klasy z nauką jazdy w Bike New York oczyściło proces nauki z niepotrzebnego ładunku emocjonalnego. Bez strachu przed rozczarowaniem mamy czy taty, dzieciaki bez przeszkód chłonęły wszelkie wskazówki i po prostu uczyły się, podczas gdy my mogliśmy odetchnąć, zająć się robieniem zdjęć i kibicowaniem!2. Bądź optymistkąBez względu na to, czy uczysz dzieciaki osobiście, czy jesteś tylko mentalnym wsparciem, bądź dobrej myśli. Dzieci często boją się rozczarować rodziców. Używaj więc życzliwego, wspierającego tonu, przekazując maluchowi potrzebne wsparcie. „Opanowałeś to, dobra robota!”. Nic więcej, żadnego powątpiewania w stylu „A dlaczego nie możesz po prostu...”. Przekazywane wskazówki powinny być proste i konkretne – „Kręć, kręć, kręć” jest lepsze od „Przebieraj nogami, kręć szybciej – słyszysz mnie?” i tym podobnych. Uprzedź dziecko, że możesz czasem podnieść głos, by mogły Cię lepiej słyszeć, tak by nie odebrały tego jako krzyku. Utwierdź je, że tak długo, jak będzie dzielnie próbować, będziesz z niego Miej realne oczekiwaniaUnikaj zwrotów „To będzie zabawa!” lub „To takie łatwe!”. Jazda rowerem jest przyjemnością, ale jej nauka – niekoniecznie. Zaakceptuj obawy i uświadom możliwe wypadki, ale zapewnij, że nie będą one dominować. „Tak, upadek to kwestia czasu i tak, to będzie bolało. Ale jak się nie przewrócisz to się nie nauczysz. Zobaczysz – jak już zaczniesz jeździć, zapomnisz o tym wszystkim!”4. Nastaw się na sukcesUpewnij się, że wszyscy jesteście wypoczęci i najedzeni. Głód i marudzenie to nie są dobrzy kompani do jazdy, czy do czegokolwiek innego! Sprawdź, czy rowerek ma właściwy rozmiar – dopuszczalny jest odrobinę za mały, ale nigdy za duży! Wiem, zakup roweru „na wyrost” może wydawać się kuszący, ale nauka będzie znacznie szybsza i przyjemniejsza na mniejszej maszynie. Stopy dziecka powinny swobodnie dotykać ziemi, kiedy siedzi ono na siodełku w jego najniższym położeniu. Dla naszej córki Gigi kupiliśmy nieco za duży rowerek, do którego miała „dorosnąć” Niestety siedząc na nim, dotykała ziemi tylko czubkami palców, co odbierało jej całą przyjemność z jazdy. Jeżeli zajdzie taka potrzeba, wypożycz odpowiednio mały rowerek na potrzeby konkretnej Ustal etapy nauki, a nie jej sztywne ramyUżywaj stopera (zdecyduj, jakie ramy czasowe będą dla Twojego dziecka odpowiednie. Na przykład: nauka przez 30 minut dziennie przez 3 dni). Tym sposobem nikt nie będzie się obawiał, że lekcja będzie „trwać w nieskończoność”. Jeżeli dziecko zacznie robić 5-minutowe przerwy na wiązanie buta czy też 15-minutowe na siusiu (taktyka odwlekania) – zatrzymaj stoper. 30 minut pełnego zaangażowania obu stron – tylko tak zajęcia będą zaliczone. Jednocześnie nie wyznaczaj momentu, kiedy nauka musi być zakończona. Każde dziecko uczy się w innym tempie. Spraw, by czerpało z nauki radość, bez względu na długość całego Praktykuj pozytywne przekazyKiedy nasza córka Ruby uczyła się pływać, kurczowo trzymała się brzegu basenu, mówiąc „Nie umiem”. Jej nauczyciel pływania odpowiadał „jeżeli mówisz Nie umiem to nigdy się nie nauczysz. Powiedz lepiej Spróbuję”. To normalne, że boimy się czegoś, czego nigdy nie robiliśmy. Nie umiem brzmi prawdziwie dla tego, kto nie wyobraża sobie podróży w nieznane. Powiedzenie „Spróbuję” zostawia w tyle nasze wystraszone, pełne obaw „ja”, aktywując tym samym odważną wersję nas samych, która mówi „To może być trudne, być może nie opanuję tego od razu, ale czemu by nie spróbować?”. Daj swojemu dziecku przykład – zrób coś wyjątkowego, wyjdź ze strefy komfortu. Pozwól mu zobaczyć, jak czegoś się obawiasz, ale mimo wszystko podejmujesz próbę. Zawsze, kiedy ktoś z rodziny staje przed dużym wyzwaniem, przypomnij by powiedział „Spróbuję”. I pamiętaj: wszyscy mamy na tym polu duże sukcesy – jako dzieci nauczyliśmy się wstawać, chodzić i wreszcie biegać!7. MotywujNiektóre dzieciaki tak bardzo chcą się nauczyć jeździć na rowerze, że kilka wywrotek nie jest w stanie ich zdemotywować. Inne nie czują aż takiej potrzeby. Jeśli to bardziej nam, niż dziecku zależy na nauce jazdy rowerem, pomocna może być taktyka małych przyjemności czy nagród – wizyta w ulubionej lodziarni będzie wystarczającą pokusą dla malucha niechętnego do podjęcia nauki. Uważaj by nie obiecywać zbyt wiele – może to wywierać na dziecku niepotrzebną Nie dramatyzuj, mamo!A teraz porada dla nadgorliwych mam. Panuj nad emocjami – Twoje dziecko może upaść, może też płakać. Ale przeżyje, nic złego mu się nie stanie! Powstrzymaj się przed strofowaniem i przedwczesnym zabieraniem do domu. Pamiętaj, jeżeli przerwiesz naukę w chwili, gdy dziecko jest wystraszone, będzie dużo trudniej nakłonić je do podjęcia kolejnych prób. Życzliwie i cierpliwie przekonaj je, by się nie poddawało i zakończyło lekcję sukcesem. Dziecko może na Ciebie krzyczeć, może odmawiać współpracy – nie odwzajemniaj tego! Weź kilka głębokich wdechów. Wypowiedz mantrę (moja to „to tylko fala, a ja jestem oceanem”). Uśmiechnij się. Trzymanie emocji na wodzy pomoże wszystkim w skutecznym dokończeniu Skup się na celuKażdy, w tym dorośli, czuje się niepewnie na początku przygody z rowerem. Kiedy uczyłam się jazdy rowerem w wieku 43 lat, wciąż natrafiałam na przeszkody – wpadałam w dziury, ogrodzenia, rowy – mimo, że za wszelką cenę starałam się tego uniknąć. To był bardzo stresujący okres w moim życiu, dla mnie samej, jak i wszystkich wokół.„Twój rower pojedzie tam, gdzie patrzą Twoje oczy” zwykł mawiać mój nauczyciel. „Nie skupiaj się na przeszkodach, koncentruj się na celu”. To może być jedna z najważniejszych życiowych lekcji. Kiedy mówimy „Uważaj” tak naprawdę przekazujemy dziecku informację, że mamy wybór: skupiać się na trudnościach, albo patrzeć w dal – czekającą na mecie nagrodę. To my sami wyznaczamy przebieg i cel naszej podróży. Mamy kontrolę nad całym nerwowych dzieci jazdy na rowerze może być wyboistą przeprawą. Ale pamiętaj: w momencie, kiedy Twoje dziecko w końcu złapie równowagę i pewność siebie wreszcie nadejdzie, wówczas poczujesz się spełniona. To wspaniałe, warte doświadczenia PattyPatty Chang Anker jest ekspertem w dziedzinie przezwyciężania strachu, pisarką, wykładowcą i trenerem. Ma na koncie tytuł SOME NERVE: Lessons Learned While Becoming Brave ( „Dogłębnie inspirująca,” Parents Magazine: „Każda mama musi to przeczytać”) oraz udziela porad eksperckich na portalu Jej artykuły ukazały się w Dr. Oz The Good Life Magazine, O Magazine oraz na Ostatnio sama zatriumfowała nad swoimi lękami – przed pływaniem w otwartych akwenach, szybką jazdą na rowerze oraz nadmiernym poceniem, dzielącymi jej od zostania triathlonistką. Wraz z córkami nie boją się już jazdy rowerem, ale wciąż mają do zwalczenia jeden lęk... ten do klaunów!
Temat: Jak nauczyć się jeździć na rowerze Wiam mam dość nie typowy problem. W dzieciństwie zraziłem się podczas nauki jazdy na rowerze do tego środka komunikacji. Teraz dość dziwnie się czuję, jak ktoś się mnie pyta dlaczego nie jeżdrze. Dlatego też postanowiłem się nauczyć i chciałem się spytać, czy zna koś jakiś sposób w jaki osoba dorosła może to zrobić? Dzięki z góry za wszystkie propozycje. Temat: Jak nauczyć się jeździć na rowerze Też widziałam, że uczy się dorosłych tak, że odkręca się pedały, zniża siodełko tak aby stopami dotykać do ziemi, a potem ta osoba jeździ odpychając się nogami od ziemi. Po nauczeniu się utrzymywania równowagi przykręca się pedały i uczy się nimi kręcić :) konto usunięte Temat: Jak nauczyć się jeździć na rowerze Zacznij od hulajnogi. Najtaniej, najprościej, dość bezpiecznie. Hulajnoga uczy utrzymywania równowagi chociaż wymaga równego podłoża bo ma zwykle małe kółeczka... Szukaj takiej z hamulcem (może być nożny na tylne koło). konto usunięte Temat: Jak nauczyć się jeździć na rowerze witam Poprzedni przedmówcy:) zdradzili rzeczywiście dobre przykłady do nauki jazdy na rowerze 1. Trzeba nauczyć się utrzymywać równowagę 2 Później zacząć manewry 3. Jest niestety tak ze nie każdy musi umieć jeździć na rowerze - brak tej umiejętności nie znaczy ze ktoś jest łamagą ale np jest to powiązane np z silna dysekcja i z zaburzeniami równowagi czy rozwoju motorycznego we wczesnym dzieciństwie Życzę mimo wszystko powodzenia i proszę się nie zrażać siniakami:) konto usunięte Temat: Jak nauczyć się jeździć na rowerze Monika Z.: Też widziałam, że uczy się dorosłych tak, że odkręca się pedały, zniża siodełko tak aby stopami dotykać do ziemi, a potem ta osoba jeździ odpychając się nogami od ziemi. Po nauczeniu się utrzymywania równowagi przykręca się pedały i uczy się nimi kręcić :) Witam, wlasnie w ten sposob tydzien temu nauczylem swoja dziewczyne jezdzic na rowerze :P Ja nauke podzielilem na 3 etapy: 1. "Jazda" odpychanie sie na siodelku z odkreconymi pedalami, siedzenie tak by dotykac stopami ziemi 2. Przykrecilem prawy pedal i dziewczyna uczyla sie "wsiadac" na rower. Podnosimy wysoko siedzenie i jak na hulajnodze osoba odpycha sie siadajac na siedzeniu. 3. Oba pedaly przykrecone i jazda :) Kazdy z punktow poworzyc mln razy :) Zartuje dziewczynie nauczenie jezdzic zajelo 2h jednego weekendu i po 2 tygodniach ponownie 2h i juz jezdzi. Szalenstwa nie ma, lecz sama utrzymuje sie na rowerze, sa jedynie lekkie problemy ze skrecami, ale zapewne w nast weekend zostanie to zalatwione :) Zycze powodzenia w nauce!! Temat: Jak nauczyć się jeździć na rowerze Trzymam kciuki i wierzę, że nauka się udała! Jeśli już rower stanie się Twoją pasją, to koniecznie musisz skorzystać z produktów, które oferuje firma SBR Sports. Mają świetne i kosmetyki i stroje dla osób, które uprawiają ten sport. Temat: Jak nauczyć się jeździć na rowerze Proste, trening czyni mistrza :)
Jeśli starasz się jeździć z dużą prędkością, będziesz chciał nauczyć się, jak pedałować wydajniej przy tej samej prędkości. Podczas gdy jazda na wolnych obrotach będzie przyjemna i relaksująca, jazda na wysokich obrotach będzie bardziej wymagająca i stresująca.Jak nauczyć dziecko jazdy na rowerze? Sposobów jest mnóstwo, ale umiejętność ta przydaje się na całe życie, dlatego warto zadbać, aby dziecko mile wspominało tę naukę. Nie u każdego malucha proces ten będzie przebiegał jednakowo, niektórym dzieciom przychodzi to łatwiej, inne muszą włożyć w to więcej wysiłku. Jakie są korzyści z jazdy rowerem? Jak podejść do nauki jazdy na rowerze, aby nie zniechęcić do tego pociechy? Kiedy warto zacząć naukę jazdy na rowerze? Zobacz film: "Ile i co powinien jeść przedszkolak?" spis treści 1. Co daje dzieciom jazda na rowerze? 2. W jakim wieku rozpocząć naukę jazdy na rowerze? 3. Rowerek biegowy na początek 4. Czy warto wprowadzać boczne kółka? 5. Jaki rower dla dziecka na początek? 6. Jak zachęcić malucha do jazdy na rowerze? rozwiń 1. Co daje dzieciom jazda na rowerze? Jazda na rowerze to aktywność, do której warto zachęcać maluchy, od najmłodszych lat. Jakie są korzyści z jazdy na rowerze? Przede wszystkim: pomaga rozwijać koorydnację ruchową; pomaga rozwijać poczucie równowagi; rozwija nawyk aktywności ruchowej, zdrową konkurencję i ciekawość świata; uczy orientacji w przestrzeni oraz bezpiecznego poruszania się po niej; daje dziecku pewność siebie; uczy cierpliwości; rozwija mięśnie; rozwija naukę upadania; uczy współpracy poszczególnych części ciała; sprawia mnóstwa radości i satysfakcji. 2. W jakim wieku rozpocząć naukę jazdy na rowerze? Dawniej przyjęte było, że pierwszy rower najlepiej kupić dziecku z okazji Pierwszej Komunii. Dziś wiemy, że nie powinniśmy czekać z nauką jazdy na rowerze i warto wprowadzać dziecko w świat rowerowych doświadczeń nawet w wieku 2 - 3 lat. 3. Rowerek biegowy na początek W początkowym etapie nauki jazdy na rowerze warto kupić dziecku niski rowerek biegowy. Na takim rowerku dziecko może stabilnie usiąść, stawiając obie nogi na podłodze, mając lekko zgięte nogi. Dziecko uczy się utrzymywania równowagi, nie ryzykując upadku przy większej prędkości. Warto zacząć uczyć dziecko jeździć na miękkim podłożu: na dywanie lub na trawie, by nie zniechęcić malucha i w razie czego zapewnić mu miękkie lądowanie. Rowerek biegowy jest łatwy w obsłudze, a im dłużej dziecko na nim jeździ, tym częściej podnosi nogi do góry, balansując całym ciałem. 4. Czy warto wprowadzać boczne kółka? Dla większości rodziców jest to naturalny etap nauki jazdy na rowerze, jednak wbrew powszechnemu przekonaniu nie jest to konieczne. Szczególnie nie są potrzebne dodatkowe kółka, jeśli dziecko jeździło wcześniej na rowerku biegowym i potrafi już dobrze złapać równowagę. W takim wypadku montowanie bocznych kółek byłoby krokiem wstecz. 5. Jaki rower dla dziecka na początek? Podczas wyboru roweru dla dziecka należy wziąć pod uwagę kilka istotnych kwestii: rowerek powinien być jak najlżejszy, dobrany do wagi dziecka; rowerek może być nieco za mały - zdecydowanie łatwiej będzie rozpocząć naukę, jeśli dziecko może postawić całe stopy siedząc na siodełku; powinien mieć dodatkowe zabezpieczenia - wszelkiego rodzaju odbojniki na kierownicy, pokrycia ramy i gumowe rączki, które mogą ochronić dziecko przed ewentualnym obiciem się; gadżety - wszystko, co sprawia, że rower stanie się ulubionym towarzyszem zabaw dziecka, może być pomocny do namówienia opornego dziecka na naukę jazdy na rowerze. 6. Jak zachęcić malucha do jazdy na rowerze? Większość dzieci chce nauczyć się jazdy na rowerze i czerpie z tego radość. Są jednak maluchy, które się tego obawiają i nie mają z tego przyjemności. Co zrobić w takiej sytuacji? Nic na siłę! Jeśli maluch nie przejawia chęci do nauki jazdy rowerem, warto ją odłożyć na jakiś czas. Rozwój dzieci przebiega w różny sposób, dlatego nie powinniśmy sugerować się, gdy dziecko sąsiadów w wieku naszej pociechy już to umie. Jeśli będziemy nadmiernie naciskać, efekt może być przeciwny do zamierzonego. Jeśli mimo niechęci dziecka czujemy, że nadszedł właściwy moment na naukę jazdy na rowerze, powinniśmy zadbać, aby naukę połączyć z zabawą. Jeśli i tym razem okaże się, że nie przekonamy malucha do nauki tej umiejętności, warto za jakiś czas spróbować ponownie. Jeśli jednak przekonamy dziecko, pamiętajmy, aby nie przesadzać z długością czasu przejażdżki, ponieważ zmęczenie spowoduje rozkojerzanie dziecka. Warto też chwalić dziecko ze wszystkich możliwych okazji. Chwalenie zwiększa pewność siebie i poczucie własnej wartości. Nauka jazdy na rowerze powinna zawsze odbywać się w bezstresowej atmosferze, aby dziecku kojarzyła się przede wszystkim z przyjemnością. polecamy
Mówi się, że jazda na rowerze to umiejętność, której nie zapomina się przez całe życie. Pytanie brzmi, jak szybko warto zacząć naukę? Podpowiadamy, czy kilkulatkowi warto kupić pierwszy rowerek i co zrobić, żeby wesprzeć swojego malucha w opanowaniu nowej zdolności. Pierwszy rower na komunię? Chociaż rower to jeden z najpopularniejszych prezentów komunijnych, nie musisz wcale tak długo czekać na rozpoczęcie nauki jazdy na rowerze. Jest wręcz odwrotnie – im szybciej oswoisz malucha z jednośladem, tym łatwiej przyjdzie mu opanowanie nowej zdolności. Dzięki genialnym w swojej prostocie rowerkom biegowym możesz posadzić na siodełku już dwulatka. Chociaż nie posiada on pedałów, to wciąż pomoże Twojemu kilkulatkowi nauczyć się samodzielnie utrzymywać równowagę na rowerze, a to pierwszy krok do samodzielnej jazdy. Musisz jednak pamiętać, że początki nauki wciąż będą pełne upadków i potłuczonych kolan, dlatego zawsze bądź w pobliżu, żeby w razie potrzeby podnieść malucha z podłogi i wesprzeć go słowem otuchy. Stara, sprawdzona metoda Pamiętasz, jak ucząc się jazdy na rowerze miałeś doczepione dodatkowe kółka lub kij przy błotniku, który przytrzymywali Twoi rodzice? Z obu z nich korzysta się do dziś i oba pomagają dzieciom w utrzymaniu równowagi – ale tylko na pierwszych kilka sesji nauki. Jest to ważne szczególnie w przypadku kółek, gdyż poczucie bezpieczeństwa może źle się skończyć, wyrabiając w dzieciach nieprawidłowe nawyki. A gdy o nawykach mowa… Przejście z rowerka biegowego na standardowy ma swoje minusy. Jednym z nich jest to, że wiele dzieci podczas jazdy na rowerku biegowym nie przywiązuje aż takiej wagi do pedałów, pozwalając, by ześlizgiwały im się z nich nóżki. Właśnie dlatego powstały opaski stabilizujące stopę, które mocowane na pedałach pomogą Twojemu dziecku w spokojnej i stabilnej jeździe. Jeżeli uważasz, że Twój maluch zaczyna nabierać pewności siebie na rowerze i coraz łatwiej idzie mu pedałowanie czy kierowanie rowerkiem – oto właściwy moment, by odkręcić kółka i ruszyć na podbój świata dużego rowerzysty! Metoda prób i błędów Nie ma chyba człowieka, który nigdy nie wywrócił się, jeżdżąc na rowerze. Wiadome jest, że najłatwiej spaść, dopiero ucząc się nowej rzeczy. To, że Twoje dziecko przewróci się (nawet jeśli pierwszy raz, gdy zostało nieświadomie puszczone, był dla niego wielkim sukcesem), stłucze kolano, zapracuje na nowy plasterek czy nawet zapłacze – to nic złego. Dzieci intensywnie przeżywają wzloty, ale też i upadki, dlatego szybko zapomni o tym doświadczeniu i ruszy zdobywać nowe. Chyba że jako rodzic będziesz zbyt nadopiekuńczy. To ważne, by sprawdzać, czy nic nie dzieje, czy uszkodzenia na pewno nie są poważne. Potwierdzone jest jednak, że jeżeli przerwiesz naukę w momencie, kiedy dziecko jest przestraszone, zapłakane i obolałe, to właśnie z tym będzie kojarzyć mu się jazda na rowerze i o wiele trudniej będzie Ci nakłonić je do kolejnych prób. Foto wyróżniające: Freepik
Jak nauczyć jeździć na rowerze z dodatkowymi kołami? Innym skutecznym sposobem nauczenia malucha trzymania się siodełka i pedałowania jest opanowanie roweru z bocznymi kołami. Dzieciakowi trzeba wyjaśnić: pomimo podobieństwa do pojazdu trójkołowego, jest to zupełnie inny model, a niektóre sztuczki na nim (na przykład ostry